Ergens halverwege de achttiende eeuw, ten tijde van Napoleon, waren tranen nog “haut de gamme”. Of het nu ging om een traan plengen, tranen met tuiten wenen, krokodillentranen, er één over de wang laten biggelen of er één wegpinken, de hele reutemeteut was welkom. Welkom én algemeen aanvaard : Het stond sjiek, het had iets sensueels en het werd als cultureel hoogstaand en fijngevoelig beschouwd.

In de Franse salons werd er niet alleen over literatuur en politiek gediscussieerd, de Verlichting werd er ook daadwerkelijk en van alle kanten tegen het licht gehouden. Wààr het ook over ging : Als iets je sterk beroerde dan kon je dat zonder schroom onderstrepen door er het tranenvocht bij te laten stromen.

“Tiens”… dit la petite penseuse en moi : De Verlichting predikte de rede en het autonoom gebruikte verstand (het rationalisme) in combinatie met het leren door ervaring (empirisme ), en tóch bleef het uiten van emotie een welkome aanvulling op het assortiment?!

Denk even met mij mee, want misschien heb ik het mis : Ratio, rationeel zijn, wordt door de cynische 21ste eeuwse mens toch lijnrecht tegenover emo gesteld? Het hoofd tegenover het hart? Het één óf het ander? Het uiten van emotie (bij wijze van het huilen van één of – dieu pardonne – meerdere tranen) wordt gezien als een zwakte. Al zeker in “hogere”, laat staan professionele middens, stuift iedereen van ongemak en walging uiteen bij de geringste zweem vàn.

Inherent aan dat ongemak en die walging zijn zowel tragische als hilarische reacties. Als daar zijn : de één duikt onder zijn bureau, de ander moet ineens dringend een telefoontje plegen, nog een ander draait van ergernis zijn ogen naar waar zich normaal een gezond stel hersenen bevindt, maar helaas… En als kers op de taart heb je dan ook nog het soort dat vindt dat je het wel eens mag uitleggen : Hoe dúrf je ook maar enige vorm van menselijkheid en (“ieuw-ieuw-jakkes-jakkes” dat andere vieze woord) “gevoél” te laten zien???

Mijn brein maakt even een sprong naar een figuur waar ik al lang niet meer had aan gedacht : Pierrot, de tragische clown waar ook Bowie duidelijk iets mee had. De zwarte traan in zijn ooghoek staat symbool voor een verloren liefde. Voor zijn gevoeligheid en zachtaardigheid kreeg Pierrot verder ook alleen maar onder zijn viool, tot daar de romantiek… de gelijkenis met de hedendaagse mens is niet ver weg.

Ik heb de stellingname van de anti-tranen-brigade nooit begrepen. Alsof je tranen de vrije loop laten – wat eigenlijk een zeer gezonde (detox!) reflex is – een onweerlegbaar bewijs is van het feit dat je jezelf niet in de hand zou hebben. Toegegeven, voor uitvergrootte drama’s heb ik het ook niet, maar daar gaat het hier echt niet om. Waarom toch wordt er zoveel aanstoot genomen aan onze oprechte “zoute waterlanders” ?

Het antwoord ligt ‘m, mijns inziens, deels in een stel geërfde overtuigingen die kant noch wal raken en deels in het feit dat we nog altijd niet goed met de minder vrolijke aspecten van het leven om kunnen. Misschien maakte je het al mee : Mensen die niet thuis geven terwijl jij net alle mogelijke steun kunt gebruiken. Ze weten niet hoe ze zich moeten gedragen of wat ze moeten zeggen … Zucht. Je wordt het zoveelste spook van de opera, dat zich moet verschuilen wegens letsels die het daglicht niet mogen zien.

De vreugdetraan heeft de tand des tijds dan wél weer doorstaan. Die hoef je niet in alle krampachtigheid te onderdrukken. Het ergste wat je kan over komen als je die laat, is dat je als watje wordt bestempeld. Deze traan is populair bij menig drama queen en wordt bij voorkeur “en publique” gebezigd, helemaal “bon ton” en passend in de heersende maar compleet gefakete succescultuur.

Er is maar één conclusie mogelijk : We zitten met een onevenwicht. De twee theatermaskers “een lach en een traan” lijken me eigenlijk een mooi symbool van herstel. Geen dag zonder nacht, geen zwart zonder wit, geen vreugde zonder verdriet. We leven in een wereld van contrasten. Je kunt niet weten hoe gelukkig je bent als nooit verdriet hebt gevoeld. Het één kan niet zonder het ander bestaan, dus doe net zoals onze vrienden uit de achtiende eeuw maar es heel sjiek : Laat bestaan en gaan, die traan…

Geen categorie